- Μωυσής
- I
Βιβλικό πρόσωπο. Προφήτης, νομοθέτης του εβραϊκού λαού και ελευθερωτής του από τη δουλεία στην Αίγυπτο. Σύμφωνα με τη διήγηση της Εξόδου, διέφυγε κατά θαυμαστό τρόπο τη διαταγή του Φαραώ για την εξολόθρευση όλων των παιδιών των Εβραίων· σώθηκε από την κόρη του Φαραώ και ανατράφηκε στην αυλή. Βλέποντας την καταπίεση του λαού του, σκότωσε έναν Αιγύπτιο που χτυπούσε έναν Εβραίο κι αναγκάστηκε έτσι να δραπετεύσει στην έρημο της Μαδιάμ, όπου παντρεύτηκε την κόρη του ιερέα Ιοθόρ. Εκεί δέχτηκε μπροστά στη φλεγόμενη βάτο την αποκάλυψη του Θεού, ο οποίος του φανέρωσε την αποστολή του ελευθερωτή και ηγέτη του εβραϊκού λαού. Αν και οι Εβραίοι κατάφεραν, ύστερα από αλλεπάλληλες περιπέτειες, να πάρουν την άδεια να εγκαταλείψουν την Αίγυπτο, ακολουθήθηκαν από τον στρατό του Φαραώ, που τους έφτασε στις ακτές της Ερυθράς θάλασσας, τα νερά της οποίας ανοίχτηκαν με μια κίνηση της ράβδου του M., αφήνοντας τους Εβραίους να περάσουν, και ξανάκλεισαν πάνω στους εχθρούς τους. Επί σαράντα χρόνια - τόσο κράτησε η περιπλάνηση του λαού του Ισραήλ στην έρημο, ώσπου να κατακτήσει τη Γη της Επαγγελίας - ο Μ. οργάνωσε και προστάτευσε τον λαό και υπήρξε μεσολαβητής μεταξύ αυτού και του Θεού: έργο τραχύ και δυσκολότατο, που τον έκανε να ζητά μερικές φορές από το Θεό «να τον εξαλείψει εκ της βίβλου του». Με τις προσευχές του, ο λαός σώθηκε πολλές φορές από την οργή του Κυρίου και έλυσε το πρόβλημα του φαγητού και του νερού με θαύμα. Το μεσολαβητικό του έργο έφτασε στην ύψιστη σημασία του όταν ο Μ. κλήθηκε από τον Θεό ν’ ανεβεί στο όρος Σινά, όπου δέχτηκε πολυάριθμες αποκαλύψεις και τους πίνακες του Νόμου (Δεκάλογος) και ύστερα με το αίμα της θυσίας συνήψε τη «διαθήκη» μεταξύ του Ισραήλ και του Θεού. Σύμφωνα με τη βιβλική αφήγηση (Δευτερονόμιο λδ’), ο Μ. πέθανε στο όρος Ναβαύ, αντικρίζοντας τη Γη της Επαγγελίας· ο Ιησούς του Ναυί υπήρξε ο διάδοχός του κατά θεία εκλογή. Η χριστιανική παράδοση θεωρεί τον Μ. ως «εικόνα» Χριστού, και τη «διαθήκη» που συνήψε με τον Θεό προσκίασμα της «καινής και αιωνίου διαθήκης» που ο Ιησούς έμελλε να συνάψει μεταξύ του Πατέρα Του και της ανθρωπότητας στον Γολγοθά. Η παράδοση θεωρεί τον Μ. συγγραφέα της Πεντατεύχου.
«Ο Μωυσής λύνει τα σανδάλια του μπροστά στη φλεγόμενη βάτο», ψηφιδωτό του 6ου αι. (Ναός του Αγίου Βιταλίου, Ραβένα).
II«Μωυσής», έργο του Ισπανού ζωγράφου Π. Μπερουγκέτε (Εθνική Πινακοθήκη, Ουρμπίνο).
Όνομα διαφόρων αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.1. Μάρτυρας. Θεωρείται ένας από τους «Τεσσαράκοντα εν Σοφιαναίς μάρτυρες». Η μνήμη του τιμάται στις 2 Δεκεμβρίου.2. Μοναχός. Καταγόταν από την Αιθιοπία και πριν γίνει χριστιανός ήταν αρχιληστής. Αργότερα έγινε μοναχός και κατόρθωσε να συνετίσει και άλλους ληστές, τους οποίους έπεισε να γίνουν χριστιανοί. Η μνήμη του τιμάται την 28η Αυγούστου.3. Μαθητής του όσιου Ιωάννη. Συμμαθητές του ήταν ο Αντίοχος και ο Αντώνιος. Η μνήμη του τιμάται την 23η Φεβρουαρίου.4. & 5. Με το ίδιο όνομα αναφέρονται και δύο άλλοι άγιοι, που η μνήμη τους τιμάται την 28η Ιουλίου (Μ. ο αναχωρητής) και 27η Νοεμβρίου (Μ. ο όσιος).
Dictionary of Greek. 2013.